តំបន់ទេសចរណ៍សំខាន់ៗទាំង១៣ នៃខេត្តបន្ទាយមានជ័យ
១.សារមន្ទីរខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ជាកន្លែងរក្សាទុក និងអភិរក្ស វត្ថុបុរាណមានតម្លៃជាច្រើន ដូចជា៖ រូបចម្លាក់ គ្រឿងលម្អប្រាសាទ ជាពិសេសភាជន៍នាម័យបុរាណ និងសម្ភារៈធ្វើពីសំរឹទ្ធនិងដែក ទុកជាមរតកសម្រាប់សាធារណជនបានទស្សនានិងសិក្សាឈ្វេងយល់។ សារមន្ទីរខេត្តបន្ទាយ មានជ័យ ត្រូវបានបង្កើតឡើងនាអំឡុងឆ្នាំ២០០៤ ក្រោមការកសាងនិងយកចិត្តទុកដាក់ពីក្រសួងវប្ប ធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ មានទីតាំងក្នុងក្រុងសិរីសោភណ្ឌ ខេត្តបន្ទាយមាន ជ័យ។ នៅទីនេះ មានរក្សាទុក សមុច្ច័យរាប់រយប្រភេទ មានអាយុ កាលយូរឆ្នាំ មានខ្លះតាំងពីសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ ឬសម័យយុគ្គដែក រហូតមកដល់សម័យមុនអង្គរ សម័យអង្គរ និងសម័យកណ្តាល ដែលមានវត្ថុសិល្បៈមានតម្លៃ ទាំងនៅក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និងវត្ថុនៅក្នុងខេត្តជាច្រើនទៀត ដោយភាគច្រើនបានមកពីការជួញដូរ ការលួចជីកគាស់កកាយចល័ចពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀតដែលសមត្ថកិច្ចបង្រ្កាបបាន ការធ្វើកំណាយពីស្ថានីយ៍បុរាណនានា និងការបរិច្ចាគពីប្រជាពលរដ្ឋ ។ សកម្មភាពការងារចាំបាច់ជាច្រើន ដែលក្រសួងបានធ្វើ ដើម្បីថែរក្សា អភិរក្សសមុច្ច័យ ជាបេតិក ភណ្ឌវប្បធម៌ជាតិ ដែលបានថែរក្សាទុកក្នុងសារមន្ទីរនេះ មានដូចជា៖ កិច្ចការងារអភិរក្ស ការរៀបចំវត្ថុសិល្បៈទាំងអស់នៅក្នុងឃ្លាំង ចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ និងការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស ដើម្បីនិរន្តរភាព ថែរក្សា អភិរក្សបេតិកភណ្ឌឱ្យបានគង់វង្ស។ សារមន្ទីរបើកដំណើរការឱ្យសាធារណជន បានចូលទស្សនាដោយឥតគិតថ្លៃ ចាប់ពីថ្ងៃចន្ទ ដល់ថ្ងៃសុក្រ វេលាម៉ោង៨ដល់១១ព្រឹក និងរសៀលចាប់ពីម៉ោង២ ដល់ម៉ោង៥ល្ងាច៕
២.ប្រាសាទ បន្ទាយឆ្មា កសាងឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ចន្លោះពីឆ្នាំ១១៨១ ដល់ឆ្នាំ១២១៩ ។ ប្រាសាទនេះកសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន និងដើម្បីឧទ្ទិសដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធបុត្រា ស្រីន្ទកុមារ និងមេទ័ពទាំងបួន ដែលមានងារជា «អ្នកសញ្ជត» របស់ព្រះអង្គដែលបានពលីជីវិក្នុងសមរភូមិចម្បាំងបង្ហូរឈាមជាមួយចាមនាពេលនោះ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោមខ្លះ ប៉ុន្តែនៅតែស្រស់ស្អាតជាទីគយគន់ដែលហ៊ុមព័ទ្ធដោយទេសភាពខៀវស្រងាត់ជាមួយនិងដើមឈើធំៗ។
ប្រាសាទបន្ទាយឆ្នារ មានទីតាំងស្ថិតនៅ ភូមិបន្ទាយឆ្មារឃុំបន្ទាយឆ្មារស្រុកថ្មពួកខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និងមានចំងាយប្រមាណ៧គីឡូម៉ែត្រពីទីប្រជុំជនខេត្តបន្ទាយមានជ័យខាងជើង។ប្រាសាទ បន្ទាយឆ្មារកសាងចុងសតវត្សរ៍ទី១២ និងដើមសតវត្សរ៍ទី១៣ ស្ថិតនៅឃុំបន្ទាយឆ្មារ ស្រុកថ្មពួក ខេត្ត បន្ទាយមានជ័យ ។ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារស្ថិតនៅទិសពាយ័ព្យនៃប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានចំងាយ៦០គីឡូម៉ែត្រពីទីរូមខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។
៣.ប្រាសាទបន្ទាយទ័ព សព្វថ្ងៃស្ថិតនៅក្នុងភូមិថ្នល់ដាច់ ស្រុកថ្មពួក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ នាភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រាសាទនេះស្ថិតនៅខាងជើងស្រុកថ្មពួកចម្ងាយ ៨គ.ម នៅខាងកើតផ្លូវលេខ៥៦ ចម្ងាយ៦គ.ម.។
តាមរយៈអ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិបារាំងគឺលោក អេជេន អៃម៉ូនីញ៉េ កាលពីឆ្នាំ១៩០០ អ្នកស្រុកហៅថា ប្រាសាទបន្ទាយទាប ( ពាក្យ «បន្ទាយ» ចំពោះខ្មែរជាអ្នកស្រុកនៅអង្គរមានន័យថា «កំពែង» ទោះជាធ្វើពីថ្ម ឬក៏លើកដីធ្វើជាទំនប់ព័ទ្ធក៏ដោយ)។ គឺជាការពិតប្រាសាទនេះមានកំពែងធ្វើពីថ្មបាយក្រៀម និងកំពែងដី មានកម្ពស់ទាបពិតមែន ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះអ្នកស្រុកហៅក្លាយទៅជា «បន្ទាយទ័ព» ទៅហើយ។
ប្រាសាទនេះពុំមានសិលាចារឹកបញ្ជាក់ពីកាលបរិច្ឆេទ និងរាជ្យស្ដេចសាងសង់ទេ ប៉ុន្ត អ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរ និងបរទេស សិក្សាតាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម, រចនាបថសិល្បៈ, និងសំណល់បដិមាមាននៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទលោកយល់ថា៖ ប្រាសាទនេះប្រហែលជាកសាងឡើងក្នុងរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ នៅអំឡុងដើមសតវត្សទី១៣ ឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន។
ប្រាសាទកសាងនៅក្នុងកំពែងចំនួន៤ជាន់៖ ១. កំពែងខាងក្រៅជាដី (កំពែងទី៤) មានរាងស្ទើរជាចតុកោណស្មើ ជ្រុងនីមួយៗមានប្រវែង២២០០ម៉ែត្រ ២. កំពែងទី៣ ធ្វើពីថ្មបាយក្រៀមមានរាងបួនជ្រុងទ្រវែង មានបណ្ដោយប្រវែង៨០០ម៉ែត្រ ទទឹងប្រវែង៥០០ម៉ែត្រ ៣. កំពែងទី២ ធ្វើពីថ្មបាយក្រៀមមានរាងបួនជ្រុងទ្រវែង បណ្ដោយប្រវែង១៥០ម៉ែត្រ ទទឹងប្រវែង១១០ម៉ែត្រ កម្ពស់ប្រវែង១ម៉ែត្រ គឺជាខឿនទី១របស់ប្រាសាទ ព័ទ្ធពីក្រៅដោយកសិន្ធុធំមួយ។ និងទី៤. កំពែងទី១មានរាងចតុកោណស្មើ មានជ្រុងនីមួយៗប្រវែង៧០ម៉ែត្រ កម្ពស់ប្រវែង២,៥ម៉ែត្រ គឺជាខឿនទី២របស់ប្រាសាទ។
ប្រាសាទនេះកសាងដោយប្រើប្រាស់ថ្មមានក្បាច់ចម្លាក់ស្រាប់ គឺជាថ្មរបស់ប្រាសាទចាស់ណាមួយនៅក្បែរនោះ មានប្រាង្គធំៗ ហើយខ្ពស់ៗមានកម្ពស់ប្រហែល៣៥ម៉ែត្រ។ ប្រាសាទមានប្រាងចំនួន៥ ប្រាង្គធំនៅកណ្ដាល រីឯប្រាង្គតូចបួនផ្សេងទៀតនៅចំទិសទាំងបួន មាននាទីជាខ្លោងទ្វារ ហើយភ្ជាប់មកប្រាង្គកណ្ដាលដោយរោងទង។ ប្រាសាទនេះមាននៅសល់ធ្នឹម និងពិដានធ្វើពីឈើមានឆ្លាក់ក្បាច់ត្របកឈូកជាលំអ ពិដានឈើនេះបានបាត់បង់ខ្លះនៅពេលធ្វើរដ្ឋប្រហារកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧៕
៤.អាងជើងគ្រុស ជាអាងមួយដ៏ធំ ដែលស្តុកទឹកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងការស្រោចស្រពដំណាំកសិកម្ម និងប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ មិនត្រឹមជាអាងស្ដុកទឹកប៉ុណ្ណោះទេ អាងជើងគ្រុស ក៏ជាតំបន់ទេសចរណ៍សក្ដានុពល សម្រាប់ពលរដ្ឋ និងភ្ញៀវទេសចរទៅទស្សនាកម្សាន្តផងដែរ។ លោក ម៉ៅ ស៊ី អ្នកគ្រប់គ្រងនាអាងជើងគ្រុស លើកឡើងថា៖ «ពីដើមឡើយទីតាំងនេះ ជាព្រៃ និងមានភាពស្ងាត់ជ្រងំ ប៉ុន្តែក្រោយមានការអភិវឌ្ឍ បានក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋមកកម្សាន្តច្រើន»។
អាងជើងគ្រុសនេះ មានចម្ងាយ៥គីឡូម៉ែត្រ ពីប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ដែលស្ថិតក្នុងភូមិបន្ទាយឆ្មារ ឃុំបន្ទាយឆ្មារ ស្រុកថ្មពួក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។ ភ្ញៀវទេសចរ និងពលរដ្ឋ ដែលមកកម្សាន្តនៅអាងជើងគ្រុសនេះ អាចគយគន់សុរិយាអស្ដង្គត ជិះទូកមើលសត្វស្លាប និងមានកន្លែងទទួលទានអាហារ រួមទាំងមានចំណតយានយន្តដ៏ធំទូលាយផងដែរ។
បើតាមលោក ម៉ៅ ស៊ី អាងជើងគ្រុសនេះ ត្រូវបានជួសជុស និងរៀបចំជាកន្លែងកម្សាន្តសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ បានរយៈពេល ៦ខែមកហើយ។ លោក ម៉ៅ ស៊ី បន្តថា៖ «អាងជើងគ្រុសនេះ បានប្រែក្លាយពីតំបន់ដែលពលរដ្ឋនេសាទខុសច្បាប់ មកជាតំបន់ផ្ដល់ចំណូលដល់ពលរដ្ឋ តាមរយៈសកម្មភាពទេសចរណ៍»។
អាងជើងគ្រុស មានស្ពានបណ្ដែតទឹក និងផែសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរអង្គុយ និងឈរថតរូបទុកជាអនុស្សាវរីយ។ ថ្ងៃចុងសប្ដាហ៍ និងថ្ងៃបុណ្យទាន ជាថ្ងៃដែលពលរដ្ឋ និងភ្ញៀវទេសចរ មកលេងតំបន់នេះច្រើនជាងគេ។ អាងជើងគ្រុស ដែលជាសក្ដានុពលថ្មី នៅឃុំបន្ទាយឆ្មារនេះ ត្រូវបានថែរក្សាអនាម័យ និងសម្អាតបានត្រឹមត្រូវ ដោយក្រុមការងារនៅទីនោះ។
គួរបញ្ជាក់ថា នៅបរិវេណអាងជើងគ្រុសនេះ នឹងសាងសង់ស្ពានបណ្ដែតសម្រាប់ឆ្លងទៅកាន់កោះ ជាទីកប់សពនាសម័យបុរាណផងដែរ៕
៥.អាងត្រពាំងថ្ម ស្ថិតក្នុងភូមិសាស្រ្ត ភូមិត្រពាំងថ្ម ឃុំប៉ោយចារ ស្រុកភ្នំស្រុក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ មានចម្ងាយ ៦៦គីឡូម៉ែត្រ ពីទីរួមខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ។ អាងត្រពាំងថ្ម ជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ និងជាតំបន់អភិរក្សជម្រកសត្វស្លាបកម្រ និងសត្វស្លាបជិតផុតពូជផងដែរ។ ភ្ញៀវទេសចរណ៍ ក៏អាចមកងូតទឹក ជិះទូកលេងកំសាន្តទស្សនាសត្វស្លាប និងមានខ្យល់បរិសុទ្ធ ផាសុខភាព និងមានម្ហូប គ្រប់មុខ មាន់អាំង ទាអាំង ជាពិសេសគឺត្រីស្រស់ៗជាច្រើនប្រភេទ ។ អាងត្រពាំងថ្ម អាចស្តុកទឹកបានចំនួន១៨០លានម៉ែត្រគូបនៅរដូវវស្សា និងនៅរដូវវប្រាំងអាចស្តុបទឹកបាន ១២០លានម៉ែត្រគូប និងជួយផ្គត់ផ្គង់ទឹកដល់ដំណាំស្រែចំការរបស់ប្រជាកសិករផងដែរ។
៦. ប្រាសាទបារាយណ៍ មេបុណ្យគឺជាប្រសាទ ដ៏វ័យចំណាស់មួយ ប្រា សាទនេះបាន កសាងឡើងតាំង ពីជំនាន់ជ័យវរ្ម័នទី៧ ជាមួយប្រសាទអង្ករវត្ត ប្រាសាទបា រាយណ៍ មេបុណ្យនេះស្ថិតនៅខាង កើតប្រាសាទបន្ទាយ ឆ្មាប្រ៥០០ម៉ែត្រ ក្នុងភូមិបន្ទាយឆ្មា ឃុំបន្ទាយឆ្មា ស្រុកថ្មពួក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។
ប្រាសាទបារាយណ៍ មេបុណ្យនេះក្រោយពី សង្ក្រាមបានបញ្ចប់ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ត្រូវ បានគេ ទុកចោលអស់ រយះពេលជាង៣០ឆ្នាំ កន្លងមកហើយដោយ ព្រៃដុះព័ទ្ធជិតជុំទៅ ដោយបា រាយណ៍ ទឹកដែលមានបណ្តោយ ៨,០០៨ម៉ែត្រទទឹង៨០០ម៉ែត្រ ប្រាសាទមេបុណ្យ នេះដូនតា បាន កសាងឡើងនៅ ចំកណ្តាលបារាយណ៍ទឹក។
ក្រោយពីទុកចោលជា ច្រើនឆ្នាំកន្លងមកលោក ជំទាវ ម៉ៅ ម៉ាល័យ បានចាប់ផ្តួចផ្តើម កសាង ស្ពាន តជាប់និងប្រសាទ នេះឡើងវិញនៅថ្ងៃទី ៥ ខែកក្កដាឆ្នាំ ២០១៩មានប្រវែង៨០ម៉ែត្រ ក្រោយពីធ្វើរួចរាល់ ត្រូវដាក់សម្ពោធឲ្យ ប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ ហើយស្ពាននេះចំណាយ អស់ទឹក ប្រាក់ជាង៨០,០០០ដុល្លា ដែលជាថវិការបស់ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី កែគឹមយ៉ាន សមាជិក សភាមណ្ឌល ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និងជាប្រធាន ក្រុមការងារថ្នាក់ជាតិ ចុះជួយខេត្ត បន្ទាយ មានជ័យ លោកជំទាវ ម៉ៅ ម៉ាល័យ កែគឹមយ៉ាន និងសប្បុរស ជនមកពីគ្រប់ទិសទី។
៧.ភ្នំបាក់ និងភ្នំជញ្ជាំង ស្ថិតនៅក្នុងប្រភេទរមណីយដ្ឋាន ព្រៃភ្នំ និងតំបន់វប្បធម៌ឬប្រពៃណី។ សម្រាប់ចំណុចសំខាន់ៗ ក៏ដូចជាភាពទាក់ទាញនៃរមណីយដ្ឋានភ្នំបាក់ និងភ្នំជញ្ជាំងដែលអាចធ្វើអោយភ្ញៀវទេសចរមានចំណាំអារម្មណ៏នោះ មានដូចជា៖ ទស្សនាទេសភាពព្រៃភ្នំ, ទស្សនាវត្ត និងចំណុចផ្សេងៗទៀត។ភ្នំបាក់ និង ភ្នំជញ្ជាំង ជារមណីដ្ឋានធម្មជាតិ និង វប្បធម៌មួយ ដ៏ស្រស់ត្រកាល និងជាកន្លែងកំសាន្តមួយ ដែលមានភ្នំពីរ នៅជិតគ្នា ដែលមើលទៅមានរូបរាង និងមានឈ្មោះដូចជាកូនភ្លោះ មានថ្មធំៗ ជាច្រើនបញ្ឈរ ដូចជាជញ្ជាំង ពោរពេញដោយ បរិយាកាស និង ទិដ្ឋភាពដ៏ល្អប្រណិត។ ចំណែកនៅចន្លោះភ្នំ មានកន្លែងដ៏ស្រស់ស្អាតមួយ សំរាប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និង អន្តរជាតិសំរាកកំសាន្ត។ជាពិសេស នៅជើងភ្នំ មានត្រពាំងធំមួយ មានទំហំ ១០ម៉ែត្រការ៉េ ជម្រៅ ១២ម៉ែត្រ និង
រូបចម្លាក់ថ្មបុរាណជាច្រើន បានធ្លាក់ សន្សល់ទុកនៅក្នុងត្រពាំងនោះ តាំងពីសម័យមុន
មកម្ល៉េះ។សម្រាប់ការធ្វើដំណើរដើម្បីទៅដល់ទីតាំងនៃរមណីយដ្ឋានភ្នំបាក់ និងភ្នំជញ្ជាំង ភ្ញៀវទេសចរមានភាពងាយស្រួល ពីព្រោះមិនមានការធ្វើដំណើរថ្មើរជើង និងធ្វើដំណើរឆ្លងទឹក រឺក៏ជិះទូកឡើយ។ ចំពោះចំណតរថយន្តវិញ ភ្ញៀវទេសចរអាចធ្វើការចតដោយផ្ទាល់នៅរមណីយដ្ឋានបានថែមទៀតផង។សម្រាប់កន្លែងអង្គុយលំហែរកាយវិញ រមណីយដ្ឋានភ្នំបាក់ និងភ្នំជញ្ជាំង គឺពុំទាន់មានខ្យូសអង្គុយ រឺក៏តូបអង្គុយសម្រាប់ទទួលភ្ញៀវទេសចរនោះទេ។ ក្រៅពីនេះ រមណីយដ្ឋានភ្នំបាក់ និងភ្នំជញ្ជាំងពុំទាន់មានកន្លែងកម្មង់អាហារ រឺកន្លែងលក់អាហារ, អាហារដ្ឋាន និងភោជនីយដ្ឋាននៅឡើយទេ។សម្រាប់កន្លែងស្នាក់នៅ រមណីយដ្ឋានភ្នំបាក់ និងភ្នំជញ្ជាំងពុំទាន់មានបឹងហ្គាឡូ, ផ្ទះសំណាក់ និងសណ្ឋាគារនៅឡើយទេ។
៨.វត្តភ្នំតូច ភ្ញៀវទេសចរអាចទស្សនាល្អាងភ្នំ ស្វែងយល់ជីវភាពរស់នៅរបស់អ្នកភូមិ។ វត្តភ្នំតូច ជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍បែបធម្មជាតិ រមណីយដ្ឋាននេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិភ្នំតូច ឃុំភ្នំតូច ស្រុកមង្គលបូរី ដែលមានចំងាយប្រមាណជា២៤គីឡូម៉ែត្រ ពីទីរួមខេត្តបន្ទាយមានជ័យ មានសក្តានុពលទេសចរណ៍សំខាន់គឺល្អាងភ្នំ។
៩.ភ្នំបន្ទាយនាង ជាភ្នំថ្មកំបោរ ដែលបានកំណត់អាយុកាលក្នុងស័កទី១ Paleoccic សម័យ Permi an (២៥១-២៩៩លានឆ្នាំ។។ ភ្នំបន្ទាយនាងជាកូនភ្នំថ្មកំបោរតូចមួយ មានរូងភ្នំមួយចំនួន សិលាចារឹក បំណែកឥដ្ឋបុរាណ និងបំណែកចម្លាក់នៅក្នុងរូងភ្នំ និងវត្តស្ថិតនៅទីនោះផងដែរ។ ភ្នំនេះក៏មានរឿងនិទានពីបុរាណកាលមកដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងរឿងនាងរំសាយសក់ ដែលជាប់ទាក់ទងនឹងភ្នំសំពៅ ភ្នំបាណន់ផងដែរ។ ពីអតីតកាលទីនេះជាសមុទ្រ ដែលកើតឡើងដោយកំណកនៃកំបោរ។ ថ្មកំបោរ ជាប្រភេទថ្មដែលកើតពី កំណកនៃជីវៈចម្រុះមួយចំនួន ដែលបានបង្កើតពីការប្រមូលផ្ដុំនៃ សំបកគំ ងាវ, ផ្កាថ្ម, សារាយ, សំណល់ផ្សេងៗ និងកំទេចកំទីសរីរាង្គ ផ្សេងទៀត។ ដោយសារកំណកកំបោរដែលបានពីសារធាតុកំបោរនៃពពួកសត្វសមុទ្រ ភ្នំបន្ទាយនាងក៏បានបន្សល់នូវភស្តុតាងមួយចំនួន ដែលអាចបញ្ជាក់ថា ទីតាំងនេះពិតជាសមុទ្រ ដែលភស្តុតាងទាំងនោះមានផូស៊ីលនៃផ្កាថ្មជាច្រើនប្រភេទ។ ក្រៅអំពីផូស៊ីលនៃសត្វសមុទ្រសម័យបុរាណ ភ្នំនេះជាទីតាំងបុរាណស្ថាន ដែលមាននៅសល់សិលាចារឹកមួយចារជាភាសាសំស្រ្កឹតនៅលើជញ្ជាំងថ្មភ្នំ អាចក្នុងអំឡុងស.វទី៧ គ.ស និងបំណែកឥដ្ឋបុរាណក្នុងរូងភ្នំមួយទៀតនៃភ្នំនោះដែរដែលត្រូវបិទផ្ចិតដោយស៊ីម៉ងត៍។ រួមសេចក្ដីមក ភ្នំបន្ទាយនាងជាទីតាំងផូស៊ីលសត្វសមុទ្រ មួយមានដែលអាយុកាលក្នុងស័កទី១ ក្នុងសម័យ Permian (២៥១-២៩៩លានឆ្នាំ) សិលាចារឹក និងបុរាណវត្ថុមួយចំនួនទៀតផង។
១០.ប្រាសាទភ្នំកូនខ្លែង ជាសហគមន៍ ព្រៃធំជាងគេមួយ ក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ដែលប្រជាពលរដ្ឋអាចអាស្រ័យផលអនុផលព្រៃឈើបានគ្រប់រដូវកាល ហើយមានសម្រស់ធម្មជាតិ ដ៏ស្រស់ត្រកាលគួរឱ្យទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ ក្នុងការគយគន់ទេសភាពធម្មជាតិព្រៃឈើ ផ្កាព្រៃ និងស្រូបយកខ្យល់អាកាសល្អបរិសុទ្ធ ដើម្បីបំបាត់ការនឿយហត់ និងភ្លេច អស់ទុក្ខកង្វល់ទំាងពួង។ សហគមន៍ព្រៃឈើភ្នំកូនខ្លែង មានទីតាំង ស្ថិតនៅក្នុងឃុំប៉ោយចារ ស្រុកភ្នំស្រុក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ ក្នុងឆ្នាំ២០០០ បន្ទាប់ពីសមាហរណកម្ម នៅឆ្នាំ ១៩៩៨ ក្នុងគោលបំណង ដើម្បីការពារធនធានធម្មជាតិនៅទីនោះឱ្យបានគង់វង្ស ដែលមានផ្ទៃដីសរុបចំនួន ២៣៧៣ ហិកតា៕
១១.ប្រាសាទភ្នំកងវ៉ា គឺជាតំបន់ទេសចរណ៍មួយក្នុងចំណោមតំបន់ទេសចរណ៍ដទៃទៀតនៅក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។ ប្រាសាទនេះមានសភាពទ្រុឌទ្រោម តែនៅតែជាទីកម្សាន្តសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិក្នុងការទស្សនាប្រាង្គប្រាសាទ ទិដ្ឋភាពថ្ងៃលិច និងការផ្តិតយកទេសភាពផ្សេងៗជាដើម។
១២.សហគមន៍ព្រៃឈើភ្នំព្រះ ជាតំបន់សក្តានុពលទេសចរណ៍តាមព្រៃភ្នំដ៏ទាក់ទាញមួយ ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងស្រុកថ្មពួក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។ ធម្មជាតិដ៏ស្ងប់ស្ងាត់ ធនធានព្រៃឈើ រូងភ្នំ និងតំបន់សក្ការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងតំបន់ គឺទីចំណុចទាក់ទាញនៃសហគន៍ព្រៃឈើភ្នំព្រះ។ សហគមន៍ព្រៃឈើភ្នំព្រះ មានផ្ទៃដីចំនួន១,២៦៧ហិកតា ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០០៩ គ្របដណ្តប់ឃុំចំនួន៤ ក្នុងស្រុកថ្មពួក។ សហគមន៍ព្រៃឈើភ្នំព្រះ មិនត្រឹមតែជាទីជម្រករបស់សត្វព្រៃ និងធនធានព្រៃឈើនោះទេ តែក៏ជាតំបន់ធម្មជាតិដែលអាចទាក់ទាញទេសចរផងដែរ។
១៣.រមណីយដ្ឋាន សួនស្នេហ៍ជនបទ ជារមណីយដ្ឋានកំពុងចាប់អារម្មណ៍ភ្ញៀវទេសចរយ៉ាងច្រើនទៅកម្សាន្តនៅក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។ សួនស្នេហ៍ជនបទ ពិតជាមានទេសភាពស្អាតៗ សួនផ្កាជាច្រើនប្រភេទ បរិយាកាសស្រស់ស្រាយបរិសុទ្ធ ធ្វើឱ្យភ្ញៀវទេសចរមិនដែលរំលងរមណីយដ្ឋានកែឆ្នៃមួយនេះឡើយ។ ម្ចាស់រមណីយដ្ឋាននេះមានប្រវត្តិត្រឹមតែជាអ្នកនាំផលិតផលនេសាទទៅប្រទេសថៃតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែដោយហេតុការស្រឡាញ់ចូលចិត្ត គាត់បានទិញដីហើយបង្កើតជារមណីយដ្ឋាននេះឡើង។ ភ្ញៀវភាគច្រើនគេទៅលេងកម្សាន្ត និងថតរូបលេងនៅទីនោះនាពេលល្ងាច ដើម្បីផ្តិតយកទេសភាពសួនដ៏ប្រណិតនៅទីនោះ។
